Categorie: nieuws

NIEUWSBRIEF Januari 2021

Geachte Vrienden van de Orthodoxe Kunst,

In december 2019 bent u als begunstiger van de Stichting Vrienden van de Orthodoxe Kunst geïnformeerd over de bundeling van krachten van de A.A. Brediusstichting en de SVOK. Al sinds 1984 is er een nauwe samenwerking geweest tussen beide stichtingen, onder andere bij de jaarlijkse lezingenreeks georganiseerd op Kasteel Hernen.

De centrale doelstelling van de Brediusstichting is het stimuleren van belangstelling en begrip voor het cultuurhistorische Byzantijnse erfgoed bij een publiek dat bestaat uit meer dan alleen wetenschappers en specialisten. Fundament van dat streven zijn de bijzondere diatheek en fotocollectie met enkele duizenden afbeeldingen van voornamelijk Russische iconen, een bescheiden collectie eigen iconen en het boekenbezit, meer dan tienduizend banden over onderwerpen uiteenlopend van de Griekse klassieken en kerkvaders tot occultisme en Byzantijnse musicologie. Daarnaast beschikt de stichting over een unieke collectie van ruim duizend Byzantijnse munten, die zich onderscheidt door volledigheid en kwaliteit (in bruikleen bij De Nederlandsche Bank en te raadplegen via https://nnc.dnb.nl/dnb-nnc-ontsluiting-frontend/#/collectie/ met de zoekterm ‘Byzantine Empire’).

De interesses en activiteiten van de Brediusstichting en de SVOK zijn nauw aan elkaar verwant, en we hopen met de nieuwe verbinding de komende jaren bijzondere en nieuwe activiteiten te organiseren die voor alle begunstigers inspirerend zullen zijn.

De samenwerking is per 1 januari geformaliseerd door de aanstelling van een nieuw bestuur van de SVOK bestaande uit de leden van het bestuur van de Brediusstichting (voor nadere kennismaking zie https://brediusstichting.nl/bestuur/). Dit bestuur bestaat uit:

Daniëlle Slootjes, voorzitter

Mariëtte Verhoeven, secretaris

Theo Theunissen, penningmeester

Martijn Prins, bestuurslid

Er is een overdrachtsakte opgesteld waarin onder andere is vastgelegd dat een bestuurscommissie bestaande uit de leden van het voormalige SVOK (Armand Höppener en Jan de Bruijn) het nieuwe bestuur in samenwerking met Victoria van Aalst nog twee jaar zal ondersteunen om het resterende vermogen in te zetten voor de beoogde doelen van SVOK. Wij verheugen ons op de samenwerking met de oud-bestuursleden van de SVOK.

Uiteraard zijn ook het archief, de financiën, inclusief de opgestelde jaarstukken, overgedragen aan het nieuwe bestuur.

De beschikbare middelen van de SVOK zullen de komende jaren worden ingezet voor activiteiten voor de begunstigers van de SVOK, zoals de lustrumviering op 26 september in het Catharijneconvent, waar wij u in levende lijve hopen te kunnen ontmoeten. Wij willen benadrukken dat ook in de toekomst er ruim plaats zal zijn voor de interesses en activiteiten voor u als vriend van de SVOK.

De eigen website van de SVOK wordt binnenkort opgeheven. De communicatie over de verschillende activiteiten van zowel de Brediusstichting als de SVOK zal dan te vinden zijn op de website van de Brediusstichting: https://brediusstichting.nl/ maar uiteraard zult u ook via een nieuwsbrief worden geïnformeerd.

Wij hopen u hiermee voldoende te hebben ingelicht. Wij verheugen ons op de samenwerking en zien er naar uit u te kunnen begroeten bij toekomstige activiteiten.

Met een hartelijke groet,

het bestuur van de Brediusstichting en de Stichting Vrienden van de Orthodoxe Kunst

Daniëlle Slootjes

Mariëtte Verhoeven

Theo Theunissen

Martijn Prins

Kort programmaoverzicht onder voorbehoud

De boodschap op onze nieuwjaarsgroet met uitspraken over een frisse nieuwe start vanaf januari, blijkt te optimistisch te zijn geweest. Niets ontziend blijft Corona alle plannen en goede voornemens voorlopig nog dwarsbomen. Wij kunnen u dan ook niets anders aanbieden dan een heel sober, kort  programmaoverzicht, waarvoor het adagium ‘onder voorbehoud’ helaas moet blijven gelden. Deze site informeert u steeds over – onverhoopte – actuele veranderingen in het programma i.v.m. nieuwe aanscherpingen van de regelgeving door de overheid.

Link naar lezing Mariette Verhoeven

De geplande voordracht door dr. Mariëtte Verhoeven over de Heilig-Grafkerk in Jeruzalem op 8 november moet helaas worden uitgesteld tot een datum in gelukkiger tijden. Ter compensatie heeft de spreekster een filmopname ter beschikking gesteld van haar lezing die zij op 18 oktober in museum het Valkhof hield voor Stichting Zenobia en ‘024Geschiedenis’, getiteld: 

VAN OOST NAAR WEST: THEOPHANU, DE SINT NICOLAASKAPEL EN WAT DE BYZANTIJNSE PRINSES WÉL ZAG IN CONSTANTINOPEL, RAVENNA EN AKEN 

Tijdens deze lezing wordt u meegenomen op de route die Theophanu van Oost naar West volgde voordat ze uiteindelijk in 991 in de buurt van Nijmegen stierf. U maakt kennis met gebouwen die Theophanu moet hebben gezien tijdens haar verblijf in Constantinopel, Ravenna en Aken en ziet hoe die voorbeelden uit Oost en West van invloed zijn geweest op de Nijmeegse Sint-Nicolaaskapel.​ 

Geïnteresseerden kunnen een mail sturen naar brediusstichting@outlook.com  en ontvangen dan de link naar de lezing

Over de Brediusstichting en de Byzantijnse prinses  

Het onderwerp van de film sluit naadloos aan bij de door de A.A. Brediusstichting gefinancierde, metershoge muurschildering ‘Theophanu’, die op dit moment aangebracht wordt op de zijkant van het pand van Holland Casino, tegenover de voor Theophanu gebouwde Sint-Nicolaaskapel. Deze schildering maakt deel uit van het project ‘Waalpaintings’. 

De Brediusstichting was overigens de eerste instelling die, na een lange periode waarin de historische Theophanu in de vergetelheid was geraakt, de Byzantijnse prinses weer voor het voetlicht bracht middels een symposium in 1985 en de uitgave van de acta daarvan. In hun voordrachten en artikelen belichtten Nederlandse specialisten aspecten van de verhouding tussen ‘Byzantium en de Lage Landen in de 10e eeuw’. Theophanu, bruid van Otto II en regentes van Otto III, vormde hiervan de spil. In 1991 volgde in Hernen een tweede, nu internationaal symposium, gewijd aan de herdenking van haar overlijden 1000 jaar eerder. Voor de deelnemers aan dat symposium en geïnteresseerden werd onze eerste bundel toen een soort handboek en daarmee onverwacht een waar kassucces! (De acta van het symposium in 1991 zijn uitgebracht onder de titel: The Empress Theophano: Byzantium and the West at the Turn of the First Millennium, red. A. Davids (Cambridge, 1995). 

Over de muurschildering 

De muurschildering Theophanu is ontworpen en wordt nu aangebracht door Studio Hartebeest op de zijgevel van het Casino in Nijmegen tegenover de voor Theophanu gebouwde Sint-Nicolaaskapel. Het uitgangspunt voor het ontwerp was de zogenaamdevita-icoon. Op dit type iconen is het leven van een heilige in kleine icoontjes rondom de centrale afbeelding van de heilige zelf, in beeld gebracht. De muurschildering ‘Theophanu’ vormt het eerste gerealiseerde onderdeel van het project ‘Waalpaintings’, dat zich ten doel stelt om door middel van een reeks muurschilderingen door kunstenaars uit de regio de rijke stadsgeschiedenis van Nijmegen weer zichtbaar te maken op locatie. Dit project wordt gedragen door de Radboud Universiteit en gesteund door de Gemeente Nijmegen. Voor uitvoerige informatie zie: www.waalpaintings.nl.

Wanneer de themadag ‘Het jaar 1020-2020’ gaat plaatsvinden, is nog niet bekend.

In het jaar 1020 ondernam Paus Benedictus VIII een ongewone reis. Hij verliet zijn machtsbasis in Rome en trok met een grote delegatie  over de Alpen naar Bamberg in Zuid-Duitsland. Daar ontmoette hij Hendrik II, bijgenaamd de Heilige, de keizer van het Heilige Roomse Rijk, om hem om hulp te vragen tegen de Byzantijnse keizer die met zijn troepen een verpletterende nederlaag had toegebracht aan de Lombarden en Normandiërs in Zuid-Italië. De Paus zag zijn eigen machtsbasis serieus bedreigd. Hoewel Hendrik zich liet overhalen om met zijn leger ten strijde te trekken tegen de Byzantijnen, leverden deze militaire campagnes uiteindelijk weinig op. De Byzantijnse aanwezigheid in Zuid-Italië hield voorlopig stand. Op Sicilië hadden de Byzantijnen in 1020 al lang hun macht verloren. Dat was al zo’n twee eeuwen stevig in handen van Arabische moslims.

De hoofdrolspelers uit 1020 zijn nu tot schimmen van het verleden geworden. Het toneel, de Middellandse Zee als gebied waar grenzen verdedigd, betwist en overschreden worden is echter dagelijks in het nieuws. De wereld van 1020 kent allerlei ontwikkelingen die ons, in het jaar 2020, maar al te bekend voorkomen. De strijd om grenzen en de bewaking ervan is nog even actueel als toen Hendrik II ten strijde trok tegen de Byzantijnen, al liggen de grenzen nu soms heel anders. Het is echter ook nu nog relevant om ons af te vragen waarom grenzen nodig zijn? Wie of wat worden door grenzen binnen- of juist buitengesloten?

Twee werelden, maar met veel raakvlakken. Wij – dr. Daniëlle Slootjesen dr. Mariëtte Verhoeven, afd. Oude Geschiedenis, Radboud-universiteit – nodigen u van harte uit om mee te doen aan onze thema-dag. Wat heeft de wereld van 1020 gemeen met die van 2020? Wie woont waar en hoe goed kennen we elkaar als buren? Rondom kleinere thema’s zoals zichtbare en onzichtbare grenzen, politieke diplomatie, uitwisselingen van kunst en cultuur gaan we samen kijken naar de manier waarop in beide werelden de maatschappij vorm werd en wordt gegeven en hoe wij vandaag de dag omgaan met situaties die vergelijkbaar zijn met die in het verleden.

In de serie EASTERN CHRISTIAN STUDIES verschijnt binnenkort:

BYZANTINE CHANT, RADIATION AND INTERACTION

Proceedings of the Congress Held at Hernen Castle, the Netherlands, in December 2015

Edited by Christian Troelsgård and Gerda Wolfram

Uitgever: Peeters Press (Leuven) i.s.m. de A.A. Brediusstichting

Inhoud

 Byzantine and Oriental Chant Traditions – A Kind of Research History

Christian Troelsgård (Copenhagen)

The Concept of ‘Old Melody’ in Modern Greek Chant – Two Characteristic Cases

Eustathios Makris (Korfu)

‘Bulgarian’ Chants in Musical Manuscripts

Svetlana Kujumdzieva(Sofia)

 Romania and Byzance après Byzance – The Case of Musical Culture

Maria Alexandru (Thessaloniki)

Points of Interaction between the Byzantine and Armenian Sacred Musical Traditions – Three Documentary Witnesses

Haig Utidjian (Prague)

Byzantine Empire and Coptic Music

Magdalena Kuhn (Leiden)

On The Establishment of the Limits of the Process of Assimilation of Byzantine Chant in Russia – AQuestion of National Styles

Svetlana Poliakova (Lisbon)

The Byzantine Musical Tradition and its Implementation among the Slavs of the Carpatho-Ruthenian Basin – A Historical Survey

Šimon Marinčák (Trnava)

The Byzantine Tradition of the Allelouia Chants

Gerda Wolfram (Vienna)

Bilingual Alleluia Chants in Latin Manuscripts of the Eleventh Century and their Byzantine Counterparts

Nina-Maria Wanek (Vienna)

Met ingang van 18 mei zijn vier nieuwe bestuursleden toegetreden:

Daniëlle Slootjes is universitair docent en onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Na een studie Klassieke Talen in Groningen en een historisch promotieonderzoek in de VS woont en werkt ze sinds 2004 in Nijmegen. Haar onderzoek richt zich op massagedrag in Rome en Constantinopel, op de overgangsperiode tussen Oudheid en Middeleeuwen zowel in het Westen als in het Oosten, op Laat-Romeinse en Byzantijnse bestuursstructuren, en op ontwikkelingen in het vroege Christendom.

Mariëtte Verhoeven is kunsthistorica. Haar belangstelling gaat uit naar de veranderingen die m.n. religieuze vroeg-christelijke en Byzantijnse bouwwerken hebben ondergaan in de loop van hun   geschiedenis. Aanvankelijk was zij werkzaam als reisleider en organisator van grootse evenementen. Haar promotie was niet gefocust op ‘haar’ stad Istanbul, maar op Ravenna. Zij kreeg het vrijwel onmogelijke voor elkaar: een 8/10^eaanstelling als onderzoeker (vrijwel) zonder onderwijsverplichting aan de Radbouduniversiteit Nijmegen, afdeling kunst en cultuurwetenschappen. Samen met Daniëlle werkt ze aan een Nederlandstalige, breed toegankelijke geschiedenis van het Byzantijnse Rijk.

Martijn Prins is als architect afgestudeerd aan de TU Delft. Ook hij is geïnteresseerd in de geschiedenis van gebouwen maar richt zich daarbij planologisch op een juiste inbedding van die  bouwwerken in een moderne, stedelijke en/of landschappelijke omgeving en vooral ook in een sociale context. Als architect zoekt hij naar verbanden in de stedenbouw en gaat voor duurzaamheid en respect voor omgeving en historie. Hij is verbonden aan architectenbureau DAAD te Beilen.

Theo Theunissen is hoofddocent en onderzoeker op het gebied van computer architectuur,  aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), afdeling ICA. Hij studeerde filosofie en daarna kunstmatige intelligentie. Deze studies combineert hij in een promotieonderzoek naar de ontwikkelingen in de programmatuur-technologie in een richting die steeds meer uitgaat van verbale communicatie en interactie binnen kleine teams. Hij is oprichter van een stichting die zich ten doel stelt overheden ervan te overtuigen onbetaalbare financiële schulden van mensen om te zetten in schulden aan de maatschappij, af te lossen door werk voor die maatschappij. Ook is hij betrokken bij de ontwikkeling van virtuele hulpmiddelen om de loopvaardigheid van mensen die getroffen zijn door CVA te verbeteren.