Munten

Munten, bron van historisch onderzoek

De muntencollectie van de A.A. Brediusstichting, verkregen door schenking, onderscheidt zich door volledigheid en kwaliteit. De munten geven niet alleen een beeld van de financiële perikelen waarmee het Byzantijnse Rijk te kampen had, maar ook van historische, bestuurlijke en culturele ontwikkelingen van de vroege Middeleeuwen tot en met de val van het Rijk in 1453. De muntencollectie is dus een uitstekend vertrekpunt om inzicht geven in de historische ontwikkelingen binnen het Byzantijnse Rijk en dat Rijk ook letterlijk dichterbij brengen.

In bruikleen bij De Nederlandsche Bank

Op 8 november 2019 is de unieke Byzantijnse muntencollectie van de Brediusstichting overgedragen aan De Nederlandsche Bank in Amsterdam. De collectie is in langdurige bruikleen gegeven. Bij DNB worden de munten onder perfecte omstandigheden bewaard. Daarnaast zal de collectie onderwerp van onderzoek worden. De Nederlandsche Bank hanteert een ruimhartig uitleenbeleid, zodat de schoonheid van onze munten nog regelmatig te bewonderen zal zijn tijdens exposities en tentoonstellingen in diverse musea. Klik hier om de database van de Nederlandsche Bank te bekijken. De Byzantijnse muntencollectie vindt u in de database door ‘Byzantine Empire’ in te vullen in de de zoekbalk.

Het belang van munten voor historisch onderzoek

Waar de mediëvistiek vroeger hoofdzakelijk steunde op officiële charters en militaire verslagen, worden er nu, met de toegenomen belangstelling voor de gewone man in de middeleeuwse maatschappij, andere, sterk uiteenlopende bronnen aangeboord bij het onderzoek. Een van die nieuwe bronnen wordt gevormd door munten. Munten geven de geschiedenis – en niet alleen de monetaire – tastbaar weer. Ze vormen de fascinerende spiegel van de culturele, politieke, sociale en religieuze situatie van de tijd waarin ze geslagen zijn; aan de hand van munten kan aangetoond worden of een geschreven bron de historische waarheid benadert of, integendeel, tot de categorie verdichtsels behoort. Voor de archeologie zijn muntvondsten van onschatbare waarde bij dateringskwesties, en hoards zeggen veel over de lokale situatie tijdens opstanden en oorlogen. De brede geografische spreiding van de vindplaatsen van Byzantijnse munten – van het huidige Iran in het Oosten tot in onze contreien in het Westen – toont bovendien aan dat de handelsrelaties tussen Oost en West veel nauwer waren dan vaak wordt aangenomen. ‘Follow the money’ is niet voor niets een veelzeggend historisch motto.

Kort overzicht van de Byzantijnse monetaire geschiedenis

In tegenstelling tot de primitieve ruilhandeleconomie in andere vroegmiddeleeuwse staten was de Byzantijnse economie vanaf het ontstaan van het Rijk gebaseerd op geld. Constantijn de Grote voerde een nieuw muntstelsel in waarvan de gouden solidus de spil vormde. De nominale waarde van deze munt was gelijk aan de intrinsieke, dus met een solidus wist je altijd wat je had. Deze munt zou tot de jaren 40 van de 11e eeuw ongeëvenaard solide blijven, eeuwenlang was hij het betaalmiddel bij uitstek in de wereldhandel, kortom de dollar of euro van de Middeleeuwen. Ook met goud of zilver kon overigens betaald worden: het gewicht bepaalde de waarde in solidi.

De solidus was in gebruik van Brittannië in het Westen tot China in het Oosten. In de 11e eeuw stortte de Byzantijnse economie in en daarmee ook het monetaire systeem. De gouden munten verloren hun intrinsieke waarde en degenereerden uiteindelijk tot zilveren munten en munten in een bepaalde legering van verschillende metalen, billon genaamd. Diverse geldhervormingen konden het proces niet keren. Door fragmentatie van het Rijk kwamen er vanaf het einde van de 12e eeuw verschillende ‘nationale’ munten in omloop en uiteindelijk werd de solidus opgevolgd door de Venetiaanse dukaat als belangrijkste munt voor de wereldhandel.